Grudziądzka Wiosna Teatralna 2022 "Mistrzowie"

"Cudotwórca"

Po spektaklu spotkanie z aktorem Adamem Ferencym
(prowadzenie Beata Kastner Magazyn Qltura)

Zapomniana prowincja Irlandii. Frank - uzdrowiciel, Grace - jego żona, Teddy - impresario przemierzają drogi wysłużoną furgonetką, od wioski do wioski, od przedstawienia do przedstawienia. Dotyk Franka, wypowiadane zaklęcia i tajemne moce mają uzdrawiać chorych. Nieraz zdarza się cud i występ kończy się sukcesem. Ich wieloletnia podróż prowadzi przez wioski Walii, Szkocji i Irlandii. Po jej zakończeniu każdy z bohaterów opowiada o wspólnym życiu pełnym wzlotów i upadków. Mówią prawdę - każdy swoją, ale wraz z kolejnym wyznaniem, widzowie dostrzegają różnice w odtwarzanych wydarzeniach i przeżyciach.

"Cudotwórca" to jak zauważają krytycy, pięknie napisana historia o miłości, przyjaźni, oddaniu, poświęceniu. Także o chęci zysku, o niewytłumaczalnej mocy umysłu i o cudach. Czy jeśli mocno w coś wierzymy, mamy szansę na cud? A co jeśli mimo ogromnej wiary, cud się nie stanie? - pytają twórcy spektaklu. Brian Friel po mistrzowsku konstruuje historię, opierając ją na zwierzeniach trójki bohaterów. Wersje wydarzeń, osobiste i różne jak przeżycia i pamięć, powoli się zazębiają. "Cudotwórca" ("Faith healer") hipnotyzuje słowem. To opowieść o miłości, przyjaźni, wędrówce,  o więzach, które splatają nas ze sobą, czasem zbyt mocno i dla naszej zguby. Fenomenalny Francis Hardy. Czarujący hochsztapler? Wytrawny showman? Średnio uzdolniony uzdrowiciel? Sprawdźcie sami, być może dziś występuje.

Charles Spencer w recenzji dla dziennika The Telegraph pisał: " Spektakl zachęca widzów do przyjęcia postawy detektywa. Troje bohaterów opowiada tę samą historię, która osiąga punkt kulminacyjny w hrabstwie Donegal, ale rozłożenie akcentów, ocena zdarzeń, a nawet podstawowe fakty zmieniają się znacząco w każdej wersji. Musimy złożyć własną wersję prawdy i zrozumieć, dlaczego bohaterowie od niej uciekają. Widziałem sztukę wiele razy - zawsze jest dla mnie źródłem niespodzianek i nowych znaczeń. To dramat głęboki, zabawny i bardzo poruszający, ale przede wszystkim jest triumfem czystej siły opowiadania."

Licencja na wystawienie utworu została wydana przez Stowarzyszenie Autorów ZAIKS za zgodą: The Agency (London) Ltd., Pottery Lane, London W11 4LZ; [email protected]

Brian Friel - urodził się w 1929 roku w miejscowości Omagh w hrabstwie Tyrone w północnej Irlandii (zmarł w 2015r.). W 1939 roku jego rodzina przeniosła się do miasta Derry-w języku urzędowym Londonderry. Tereny te były ekonomicznie zdegradowane już w chwili wcielenia do Zjednoczonego Królestwa w 1922 roku. Dorastał w atmosferze przygnębienia. Fatalnej sytuacji ekonomicznej, bezrobociu towarzyszyły represje polityczne. Wszystkie te okoliczności odcisnęły się na pisarstwie Briana Friela; wyraźnie czuje się w jego utworach i rozczarowanie, i rosnącą nieustępliwość otoczenia. Derry leży ponadto zaledwie kilka mil od granicy, odcinającej miasto od jego naturalnego zaplecza: hrabstwa Donegal wchodzącego już w skład Wolnego Państwa Irlandzkiego. Z Donegal wywodzi się rodzina pisarza; Friel spędzał tam wakacje. Słynące z pięknych krajobrazów (acz wcale niebogate) Donegal przemieniło się w wyobraźni Friela w bukoliczną krainę nadziei. W fikcyjnym mieście Ballybeg, gdzie toczy się akcja niemal wszystkich jego sztuk, zdegradowany świat Derry spotyka się z fascynującym krajobrazem i starymi obyczajami kultywowanymi w Donegal. Polityka pełni w twórczości Friela znaczną rolę, ale błędem byłoby doszukiwanie się w jego utworach pobudek i obsesji wyłącznie politycznych. Sam pisarz, świadomy niedostatków typowej dla Irlandii wyobraźni politycznej, stara się polityce przeciwstawić aktywność innego rodzaju; zawzięcie szuka przeciwwagi. ( … ) W jego sztukach i opowiadaniach tonacja może zmieniać się niesłychanie gwałtownie, przeskakiwać od farsy do satyry, od sentymentalizmu do tragedii. Odpowiada to temperamentowi i charakterom bohaterów: ludzi opętanych niepowodzeniem, którzy swoją klęskę życiową przemieniają - w sposób bycia, niestabilny i lekkomyślny. W rodzaj życiowej błyskotliwości wprost proporcjonalnej do pustki wewnętrznej. ( … ) Bohater Friela ma do dyspozycji tylko swój temperament; na coś więcej - pozycję moralną, ugruntowany charakter - raczej go nic stać. Jest uosobieniem alienacji. W jego postaci sporo też narcyzmu - jak zawsze, gdy człowiek zmuszony jest eksploatować aż do dna zasoby własnego "ja". Niemniej pod tym narcyzmem Friel tak głęboko potrafi drążyć irlandzki kompleks niepowodzenia, że dylematy jego bohatera wydają się nam szalenie świeże i odkrywcze. Na leży to podkreślić, irlandzki dramat zna bowiem mnóstwo postaci, których losem stało się wygnanie, zna też ich niekończące się, często mówione tylko do siebie monologi. Włóczęgów Yeatsa, Synge'a i Becketta, mieszkańców slumsów O 'Caseya i Bchana łączy z wygnańcami Friela podobieństwo omalże rodzinne.

Źródło: wg Searnus Deane Brian Frie/: Zagadać katastrofę "Dialog" 1993/4

Brian Friel uznawany jest za jednego z najwybitniejszych dramatopisarzy angielskojęzycznych dwudziestego wieku. Napisał ponad trzydzieści sztuk, granych na całym świecie. Pisał artykuły do The Irish Press i krótkie opowiadania do The New Yorker, był dyrektorem Field Day Theatre Company. Napisał m.in. dramaty: "Here I Come!", "The Loves of Cass McGuire", "Lovers", "The Freedom of The City", "Volunteers", "Living Quarters", "Faith Healer" ("Cudotwórca"), "Translations" ("Przekłady"). Jego najbardziej znaną sztuką jest "Dancing at Lughnasa" ("Tańce w Ballybeg"). Poza "Cudotwórcą" na polski przełożono jego cztery dramaty: "Obywatelstwo honorowe", "Przekłady", "Molly Sweeney" i "Tańce w Ballybeg". Friel uchodzi za człowieka niezwykle skrytego, rzadko udziela wywiadów, biografowie nie są pewni podstawowych informacji o jego życiu.